Tautologia stosowana

A. Compagnon, Demon teorii. Literatura a zdrowy rozsądek, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk 2010.

Kiedy czyta się nałogowo, symultanicznie, kompulsywnie i galopem przychodzi moment, że każda kolejna historia wydaje się podobna do poprzednich. Wszystko już było, wszystko opowiedziano tysiąc i jeden raz na tysiąc i jeden sposobów. Cóż jeszcze za dzieło musiałoby powstać, żeby człowieka zaskoczyło, omotało, obezwładniło, zachwyciło...

Coraz rzadziej czytam z przyjemnością. Nawet jeśli chowam głęboko do szuflady uprawnienia swe operatora wózków widłowych do podnoszeni ksiąg elementarnych na poziom analizy i interpretacji. Nawet jeśli czytam, żeby czytać, a nie żeby pisać, o tym, że przeczytałam. Nawet jeśli bardzo chcę nie widzieć pisarskiego warsztatu, nie zauważać technicznych sztuczek, nie wybiegać myślą dalaj niż za dwie strony...

I coraz częściej zadaję sobie pytanie co to jest ta literatura, że tak nie daje się od siebie oderwać. 

Spośród rozlicznych publikacji teoretycznoliterackich, którymi jedna z moich bibliotecznych półek obrasta niby mchem, szczególnie upodobałam sobie Demona teorii Compagnona. Potoczysta narracja i swada z jaką badacz opowiada o swoich przygodach z literaturą nie zniechęci do lektury nawet opornych na teksty branżowe;)

Compagnon pisze: 

W najszerszym rozumieniu literatura to wszystko, co jest wydrukowane (lub nawet napisane), wszystkie książki, które zawiera biblioteka (włącznie z tym, co nazywa się literaturą ustną, teraz zapisywaną).(23)

WSZYSTKO???

No, tak. To już wiem, dlaczego nie jestem w stanie przejść obojętnie nawet obok napisu na murze i instrukcji obsługi wkrętaka akumulatorowego.

Jeszcze bardziej ograniczone ujęcie: literatura to wielcy pisarze.[...] Niektóre powieści, dramaty czy wiersze należą do literatury, ponieważ napisali je wielcy pisarze, z czego wypływa ironiczny wniosek: wszystko, co napisali wielcy pisarze, należy do literatury, włącznie z korespondencją i rachunkami z pralni, którymi interesują się profesorowie. Nowa tautologia: literatura to wszystko, co piszą pisarze. (24-25)

Literaturą w wąskim znaczeniu byłaby jedynie literatura wyrafinowana, a nie popularna [...]. Z drugiej strony kanon wielkich pisarzy też nie jest stały, bo czasem coś do niego wchodzi (lub z niego wypada)...(25

Skurczywszy się w XIX wieku, literatura odwojowała zatem w XX stuleciu część utraconych terytoriów: obok powieści, dramatu i poezji lirycznej nobilitacji dostąpił poemat prozą, pełnię praw uzyskały autobiografia i relacja z podróży itp. Przysposobione zostały –pod szyldem  p a r a l i t e r a t u r y – książki dla dzieci, kryminał, komiks.

Termin  l i t e r a t u r a ma zatem zmienny zakres w zależności od autorów, sięga od szkolnych klasyków po komiks [...]. Kryterium wartości, które włącza do niej dany tekst, a tym samym wyklucza z niej inny, nie jest samo w sobie literackie ani teoretyczne, tylko etyczne, społeczne i ideologiczne, w każdym razie pozaliterackie.(26)

POZALITERACKIE. Ufff... 

Jest jednak życie POZA literaturą.

PRAWDZIWE. Nie papierowe.

O czym więc tę powieść WIELKĄ napisać powinnam, żeby potomnym chciało się kolekcjonować moje rachunki z pralni?

By do kanonu wejść?

By z niego nie wypaść?

Aaa...by powieść wielką napisać zatrudnię. 

No, ale że WIELCY???

Wzrostem? Posturą?? Wagowo może...???

No to się nie załapię;)

I do końca świata będę udawała, że czytam WYŁĄCZNIE wielkich pisarzy, z NIEWIELKIMI ukrywając się w wannie tudzież okładają ich dzieła w szary papier, żeby się nikt nie domyślił, że ja TEŻ?

I że WYRAFINOWANA???

Hmm...

A nie dalej jak wczoraj czytałam Barańczaka: rzecz nie w tym, czy słucha się kwartetu czy rżnącej kapeli...

Aaa...by powieść niewielką napisać zatrudnię;)

W pralni nie bywam.

Może chociaż paragony ze spożywczaka...